Nguyên nhân gây loãng xương: góc nhìn chuyên sâu từ y khoa

Loãng xương là một trong những bệnh lý mạn tính phổ biến ở người lớn tuổi, đặc biệt ở phụ nữ sau mãn kinh. Tuy nhiên, nhiều người vẫn chưa thật sự hiểu rõ về nguyên nhân sâu xa gây ra tình trạng này. Bài viết dưới đây cung cấp góc nhìn chuyên sâu từ y khoa, nhằm giúp người đọc có cái nhìn toàn diện và chính xác hơn về căn bệnh âm thầm nhưng nguy hiểm này.

Cơ Chế Gây Loãng Xương: Mất Cân Bằng Tạo Và Hủy Xương

Trong cơ thể, quá trình tạo xương (do tế bào tạo xương – osteoblasts đảm nhiệm) và hủy xương (do tế bào hủy xương – osteoclasts) luôn diễn ra song song để duy trì cấu trúc xương ổn định. Tuy nhiên, khi quá trình hủy xương diễn ra mạnh mẽ hơn so với tạo xương, mật độ xương bắt đầu giảm dần, cấu trúc vi mô của xương bị tổn thương. Đây chính là cơ chế sinh bệnh cơ bản dẫn đến loãng xương.

Nguyên Nhân Nguyên Phát Gây Loãng Xương

1. Tuổi Tác

Khi tuổi càng cao, hoạt động của tế bào tạo xương giảm dần, đồng thời cơ thể hấp thu canxi kém hiệu quả hơn. Quá trình mất xương theo tuổi là nguyên nhân phổ biến nhất dẫn đến loãng xương nguyên phát ở người già.

2. Suy Giảm Nội Tiết Tố

Đặc biệt ở phụ nữ, sau khi mãn kinh, nồng độ estrogen giảm đột ngột, làm tăng hoạt động của tế bào hủy xương. Trong 5–10 năm đầu sau mãn kinh, phụ nữ có thể mất từ 2–3% khối lượng xương mỗi năm. Đây là lý do vì sao phụ nữ sau mãn kinh thường có nguy cơ loãng xương cao hơn nam giới cùng tuổi.

3. Di Truyền

Yếu tố di truyền ảnh hưởng đến đỉnh khối lượng xương (PBM) cũng như tốc độ mất xương theo thời gian. Một số gen có liên quan đến mật độ xương và nguy cơ gãy xương đã được xác định như LRP5, COL1A1, RANKL...

Nguyên Nhân Thứ Phát Gây Loãng Xương

1. Bệnh Lý Toàn Thân

Một số bệnh lý nội tiết và chuyển hóa như cường giáp, cường tuyến cận giáp, hội chứng Cushing, bệnh thận mạn, bệnh gan, viêm khớp dạng thấp… có thể ảnh hưởng trực tiếp đến quá trình chuyển hóa xương và gây loãng xương thứ phát.

2. Sử Dụng Thuốc Dài Ngày

Các loại thuốc như corticosteroids (prednisone), thuốc chống động kinh, thuốc chống đông , hormone tuyến giáp liều cao… nếu sử dụng kéo dài đều có thể làm tăng nguy cơ loãng xương. Đây là yếu tố thường bị bỏ sót khi đánh giá nguyên nhân bệnh.

3. Thiếu Dinh Dưỡng

Cơ thể thiếu canxi, vitamin D, vitamin K, magiê hoặc photpho sẽ ảnh hưởng lớn đến quá trình tái tạo xương. Tình trạng thiếu dinh dưỡng kéo dài không chỉ làm giảm mật độ xương mà còn khiến xương dễ gãy hơn.

Yếu Tố Nguy Cơ Làm Tăng Tốc Độ Mất Xương

Ngoài các nguyên nhân chính, còn nhiều yếu tố nguy cơ thúc đẩy loãng xương tiến triển nhanh hơn, bao gồm:

• Lối sống ít vận động, thường xuyên ngồi lâu, không tiếp xúc với ánh nắng tự nhiên.
• Thói quen hút thuốc lá, uống rượu bia hoặc tiêu thụ caffeine quá mức.
• Cân nặng thấp (BMI < 19), cơ thể gầy yếu.
• Chế độ ăn thiếu protein và khoáng chất cần thiết cho xương.
• Tiền sử gia đình có người bị loãng xương hoặc gãy xương do va chạm nhẹ.

Tầm Quan Trọng Của Việc Phát Hiện Sớm

Loãng xương được mệnh danh là “kẻ trộm âm thầm” vì diễn tiến lặng lẽ, không có triệu chứng rõ rệt cho đến khi xảy ra gãy xương. Một số vị trí dễ bị gãy bao gồm cột sống, cổ tay, cổ xương đùi… Đây là các chấn thương có thể gây biến dạng cơ thể, mất khả năng vận động hoặc thậm chí tử vong ở người lớn tuổi.

Do đó, việc tầm soát mật độ xương bằng phương pháp DEXA scan nên được thực hiện định kỳ, đặc biệt với người ≥ 65 tuổi, phụ nữ sau mãn kinh, người có bệnh nền ảnh hưởng đến xương, hoặc sử dụng corticoid dài ngày.

Hiểu rõ nguyên nhân gây loãng xương là bước đầu quan trọng trong phòng ngừa và điều trị hiệu quả. Mỗi người nên chủ động bảo vệ hệ xương bằng cách duy trì chế độ dinh dưỡng đầy đủ, vận động thường xuyên, kiểm tra sức khỏe định kỳ và không tự ý dùng thuốc kéo dài nếu không có chỉ định của bác sĩ.